Czy suplementować jod przed ciążą?

Przygotowanie do ciąży to niezwykle wartościowy proces. Zadbanie o dobry stan odżywienia, niskie narażenie na zanieczyszczenia, eliminacja szkodliwy czynników czy odpowiednia suplementacja wiążą się z szeregiem korzyści zarówno dla dziecka, jak i rodziców. Dziś omówię temat suplementacji jednego z ważniejszych składników w okresie okołokoncepcyjnym – jodu.

Jod a ciąża

Suplementacja jodu podczas ciąży to jedno z ważniejszych zaleceń kierowanych do ciężarnych. Jod jest jednym z 4 składników zalecanych do suplementacji przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników u wszystkich ciężarnych.

Suplementacja jodu jest szczególnie istotna dla prawidłowego rozwoju OUN płodu w pierwszych tygodniach ciąży!

Jod – dlaczego jest potrzebny każdemu?

Jod jest mikroelementem niezbędnym m.in. do syntezy (czyli tworzenia) w organizmie hormonów tarczycy – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oba hormony odpowiadają za regulację funkcjonowania wielu narządów i układów, mając wpływ m.in. na metabolizm, wzrost kości, termogenezę, lipogenezę czy czynność układu sercowo-naczyniowego. W przypadku niewystarczającej ilość jodu (najczęściej w wyniku niepełnowartościowej diety), ilość hormonów ulega zmniejszeniu, co odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu.

Ile potrzebujemy jodu? Jaką dawkę jodu suplementować?

Zapotrzebowanie na jod zależy od wieku oraz stanu fizjologicznego (np. ciąży, karmienia piersią).

Jaka dawka jodu przed ciążą?

Według aktualnych norm żywienia kobiety zamieszkujące Polskę (również wasi partnerzy) każdego dnia powinny dostarczyć przeciętnie 150 μg jodu na dobę. Nie zawsze udaje się dostarczyć tą ilość wraz z dietą, szczególnie z racji tego, że jako populacja jemy mało ryb (będącym jednych z głównych źródeł jodu), a jod dodany do soli spożywczej „wietrzeje”. Dlatego polecam zadbać o odpowiednią ilość ryb w diecie oraz przechowywanie soli w szczelnych pojemnikach.

Jednak przed ciążą warto profilaktycznie suplementować jod, by od pierwszych dni ciąży zapewnić jego optymalną ilość dla siebie i płodu.

W preparatach dla kobiet przed ciążą najczęściej spotykaną dawką jest 150 μg.

Jaka dawka jodu w ciąży?

Natomiast, u kobiet ciężarnych zapotrzebowanie wzrasta do 220 μg na dobę. Wynika to z kilku czynników (zapotrzebowania płodu, wzmożonego wydalania jodu przez nerki, aktywności dejodynaz).

Jeśli brak jest chorób tarczycy w wywiadzie, rekomendowana dzienna dawka jodu do suplementacji wynosi 150–200 μg.

Kiedy nie suplementować jodu na własną rękę?

Najlepiej zawsze skonsultować się z lekarzem ginekologiem czy dietetykiem specjalizującym się w tematach około ciążowych. Są sytuacje, kiedy konsultacja dotycząca suplementacji jodu u specjalisty jest szczególnie zalecana – są to choroby tarczycy.

Jeśli zmagasz się z chorobami tarczycy, to przed rozpoczęciem suplementacji jodu skonsultuj się ze lekarzem. Zaleci od wykonanie badań hormonalnych przed, jak również w trakcie trwania suplementacji. Zalecenia mówią, by kontrolować stężenie hormonów tarczycy, hormonu tyreotropowego (TSH) oraz przeciwciał przeciwtarczycowych. Jeśli wyniki ulegną zmianie, możliwe, że lekarz zmieni dawkę jodu.

Powszechny niedobór jodu

Według badań z 2009 roku średnie spożycie jodu w Polsce wynosiło 117 µg na dobę u kobiet oraz 176 µg na dobę u mężczyzn. Niedobór jodu jest powszechnym problemem u krajach Unii Europejskiej.

Jodowana sól nie wystarczy

W Polsce, tak jak w większości europejskich krajów występują niedobory jodu. Niestety, mimo wprowadzenia jodowania soli spożywczej w 1997 roku szacuje się, że co najmniej 50% kobiet ciężarnych w Polsce ma niedobór tego pierwiastka – co w tym niezwykle ważnym czasie może wiązać się z poważnymi i nieodwracalnymi konsekwencjami dla zdrowia ich dzieci.

Jako polki musimy mieć to na uwadze. Standardowa polska dieta, która zawiera niewielką ilość ryb zazwyczaj jest niewystarczającym źródłem jodu, a szczególnie w ciąży, kiedy dodatkowo wzrasta zapotrzebowanie na ten mikroelement. Dlatego jod jest składnikiem zalecanym w planie suplementacji ciężarnych.

Niedobór jodu w ciąży

Wpływ niedobory jodu na dziecko

Znaczny niedobór jodu w ciąży może prowadzić do:

• niedoczynności tarczycy u ciężarnej i płodu,
• zaburzeń mielinizacji neuronów (komórek tworzących układ nerwowy),
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN),

W konsekwencji może dość do upośledzenia umysłowego, a także niedosłuchu lub głuchoty u dziecka.

Co ciekawe, umiarkowany niedobór jodu również może zaszkodzić.

Na konferencji naukowej „Zdrowie prokreacyjne kobiety” w 2020 roku przytoczono badania, które wskazują, że w przypadku umiarkowanego niedoboru jodu u ciężarnych może dość do obniżeniem IQ u ich potomstwa oraz 4-krotnego podwyższenia ryzyka wystąpienia zachowań autystycznych u dzieci matek z hypotyroksemią.

Jod a utrzymanie ciąży

Niedobór jodu niestety zwiększa ryzyko poronienia, jak i przedwczesnego porodu, czyli porodu przed 37 tygodniem ciąży.

Nadmiar jodu w okresie okołociążowym – czy jod może szkodzić?

Warto zachować ostrożność, szczególnie przy wyborze suplementów, by nie doszło do zbyt dużej podaży jodu. Wiadomo, że również nadmiar jodu nie jest korzystny – może skutkować przerostem tarczycy u płodu oraz zaburzeniami funkcji tego gruczołu u ciężarnej (nadczynnością bądź niedoczynnością tarczycy). W przypadku dużego nadmiaru może dojść do ostrego zatrucia jodem, mogącego prowadzić do arytmii, a nawet śpiączki.

Według norm dla krajów należących do Unii Europejskiej jako maksymalną bezpieczną dawkę (która nie powinna powodować niekorzystnych efektów) dla zdrowych kobiet w ciąży uznaje się 600 μg na dobę, a w USA nawet 1100 μg na dobę.

Źródła jodu w diecie

Podstawowe źródła jodu w diecie to żywność pochodząca z morza:

• ryby morskie (głównie dorsz, halibut, śledź),
• skorupiaki
• mięczkaki

Inne ważne źródła jodu w diecie:

• nabiał,
• jaja
• jodowana sól spożywcza.

Indywidualny plan suplementacji

Planujesz ciążę?

Zapraszam Cię na konsultację – przygotuję plan suplementacji i nauczę Cię zdrowo się odżywiać.

dietetyk Magdalena Strzelczyk

Zimmermann MB, Gizak M, Abbott K, Andersson M, Lazarus JH. Iodine deficiency in pregnant women in Europe. Lancet Diabetes Endocrinol. 2015; 3(9): 672–674.

Bath SC. The effect of iodine deficiency during pregnancy on child development. Proc Nutr Soc. 2019; 78(2): 150–160.

Data ostatniej aktualizacji: 16.07.2023